HDR‘nin PC’ye gelmesini bekliyorsanız, hem iyi hem de kötü haberlerimiz var. İyi haber, HDR10’u destekleyen çeşitli oyun amaçlı masaüstü monitörlerinin duyurusu ile  HDR donanımının olan PC kanadı CES’te ayarlandı. ASUS, LG, Acer, Samsung ve Dell gibi bilgisayar monitörü yapımında öncü markalar HDR oyun monitörlerini açıkladı ve özellikler genelde etkileyiciydi.

Kötü haber ise şu anda bunlar çok önemli değil. HDR’nin kaotik standart karmaşası geçen yıl daha da kötüleşti ve bir sürü duyuruya rağmen, 2017 yazından başlayarak bir kaç HDR donanımlı masaüstü ekranı piyasaya sürdü. Bazıları Dell’in U2518D’si gibi HDR10’un tüm gereksinimlerini tam olarak desteklerken, diğerlerinde (örneğin ASUS’un kağıt üzerinde mükemmel ROG Swift PG35VQ’si gibi) özellikleri bulmak Sasquatch’tan daha zor olmaya devam ediyor.

Yazılım konusuna gelirsekte, HDR oyun sürümleri söz konusu olduğunda bilgisayar ikinci sınıf statüsü görümeye devam ediyor. Üstelik Windows 10’da Creator’s Update aracılığıyla HDR’de yapılan değişiklikler, yalnızca en yeni sürücüleri yüklü olan Nvidia ekran kartlarını kullanan sistemlerde HDR ile ilgili sorunlara neden oldu.

Kızdınız mı? Daha durun: HDR ile ilgili sorunlar söz konusu olduğunda, bu sadece buzdağının görünen yüzü. HDR nedir ve oyunlar için ne anlama geliyor? İlk soruya cevap vermek kolay. İkincisi ise, biraz zaman alacak …

HDR Nedir?

HDR veya ingilizce açılımındaki anlamıyla Yüksek Dinamik Aralık, video görüntülerinin renk ve kontrast aralığını, mevcut donanımın üretebileceğinin çok ötesinde genişletmek üzere tasarlanmış bir dizi standart için kullanılan bir terimdir. Görüntü kalitesine gelince, 4K’ya uzunca bir adım attığınızı duymuş olabilirsiniz, ancak çerçeve kalitesine gelince çözünürlük oldukça aşağıdadır. Mevcut Windows UI ölçekleme sınırlamaları kabaca 110 DPI’nın ötesinde olduğu için, piksel sayısı çözünürlükler için çok daha az önem kazanmaya başlar.

Çözünürlük ihtiyaçları karşılandığında, kontrast, parlaklık ve canlı renk tümü görüntü kalitesi için daha önemli hale gelir ve bunları iyileştirmek de HDR’ın işidir. Bu aynı zamanda kademeli bir yükseltme değildir; HDR’nin radikal gereksinimleri ise yeni donanımlardır ve aradaki farkı görmek için bir benchmark testi veya uzmana ihiyacınız kesinlikle olmayacaktır.

Yeni başlayanlar için HDR özellikleri, LCD ekranlar için en az 1000 cd / m2 veya çok parlaklık gerektirir. Parlaklık derecesi 300-400 civarında olan üst düzey masaüstü oyun monitörleri, bu barajı aşamıyorlar. En iyi dizüstü bilgisayarlar da 100nit ve az daha fazlasını bulundurduklarından bu barajı aşamamaktalar. Hatta güneşte görülebilir ekran özellikleriyle cep telefonları bile yalnızca 800nit’e ulaşabilmekte. Parlaklık söz konusu olduğunda, HDR uyumlu ekranlar tüm bu ekranları karanlıkta bırakıyor.

Renk ayrıca, OS genelinde erişilebilir olan ve bir dizi etkin standartla yönetilen kanallar başına 10 veya 12 bitlik renk alanı gerektiren HDR özellikleriyle bir yenilemeye maruz kalır. Çoğu bilgisayar monitörü, HDR’nin görsel spektrumunun ufak bir bölümünü kaplayan sRGB olarak adlandırılan tam renkli alanın bir alt kümesini kullanarak yalnızca kanal başına 6- veya 8 bit renk sağlar. Bununla birlikte, donanımın daha fazlasını yapabileceği hallerde bile, yazılım özellikleri eski gelişmiş renk modlarını hantal yapar.

Halen, geniş renk renklerini (WGC) destekleyen PC monitörleri, genellikle görüntü işleme veya tıbbi araştırma uygulamaları gibi profesyonel kullanım için uyumluluğu korur. Oyunlar ve diğer yazılımlar, ekstra renkleri görmezden gelir ve kullandıkları azaltılmış renk alanı, geniş gamut görüntülerine eşlendiğinde, donanım azaltılmış renk alanını taklit etmek için özel adımlar atmazsa, sık sık yanlış görüntüler verir. 

HDR standartları, renk alanını düzgün bir biçimde yönetmeye yardımcı olan, video görüntüsüyle meta verileri ekleyerek, uygulamaların doğru görünmesini sağlar ve gelişmiş görüntüleme özelliklerinden en iyi şekilde yararlanarak karışıklığı önler. Tüm ekstra verilerin ele alınmasına yardımcı olmak için bazı HDR çeşitleri minimum ekran bağlayıcı olarak HDMI 2.0a’yı(her yerde düşük bant genişliği yüksek HDMI 1.4 standardında olan bağlayıcı) kullanmaktadır.

HDR’nin bize vaat ettikleri çok fazla, ancak önündeki yolun açıklığı henüz kesin değil. Ortaya çıkan sorunlar buna en büyük engel değil fakat rekabet gerçekten büyük bir sorun oluşturacağa benziyor. Şu anda beşten az HDR standardı mevcut, bununla birlikte çoğu zaman iki tane varmış gibi davranılıyor: 12 bit renk ve dinamik meta verileri ve 10 bit rengi destekleyen ve yalnızca statik HDR10 açık standardı olan ve bir video akışının başlangıcında meta verileri sağlayan özel Dolby Vision. Dolby Vision, lisans ücretleri ve ek donanımı ile adapte olmayı yavaşlatan daha pahalı bir uygulamadır. Çoğu oyun donanımı üreticisi ve yazılım stüdyosu, HDR10’u desteklemeyi seçiyor (Microsoft Xbox One S için ve Sony, PS4 ve PS4 Pro için). Bu, oyun endüstrisinin eğilimi gösteriyor ancak son gelişmeler, savaşın sona ermediğini söylüyor.

Dolby Vision’ın destekçileri, HDR10 uyumluluğu ile birlikte, daha fazla renk derinliği, daha zorlayıcı donanım standartları ve içeriği dinamik olarak ayarlamak için kare-kare özelliğiyle dikkat çekiyor ancak oyun dünyası, HDR10’un yeterince daha iyi olan standartlarına ve ucuz fiyatına aldanmış durumda. 

HDR10 destekçileri Samsung ve Amazon ise, daha önce yapılan bir yükseltme olan HDR10+ formatı ile resim kalitesi hakkındaki tartışmalara bir son vermiştir. HDR10 statik veriler kullandığından, çok parlak veya koyu içerik, spektrumun diğer ucuna düşen ve karanlık veya çirkin görünebilen ara sıra çekilen sahneler HDR10’un başına dert olmuştur. HDR10+ ise, Dolby Vision tarzı dinamik meta veriler ekleyip bu sorunu ortadan kaldırmıştır. HDR10+ ayrıca, HDR10’u üreticilerin benimsemeleri kolaylaştıran açık kaynak modeli haline getirmiştir.

HDR10, Dolby Vision ile uyumlu değil, yani bu da şu anlama geliyor geldiğinde oyun konusunda Dolby’nin üstün fakat daha özel-pahalı olan HDR standartlarını sağda sıfır bıracak. Bununla birlikte, daha önce derecelendirilmiş ve Dolby’nin bugüne kadarki üstün standartlara uygun görüntü kalitesine ve içeriğine dayanan bir video ya da film hayranıysanız çokta yabancılık çekmezsiniz. Örneğin, Netflix, Dolby Vision ile ilgileniyor ve neredeyse tümü kendi ürettiği içeriği destekliyor. Aynı zamanda Vudu ve Amazon da Dolby Vision içeriği sunuyor.

Dolby Vision’a yönelik yeni bir güncelleme, standartları tamamen yazılıma taşıdı; yani oyunlar ve ekran kartlarının yamaları, bellenimi ve sürücü güncellemelerini kullanarak standardı daha kolay destekleyebilmesini sağladı. Mart ayından bu yana destek veren Nvidia’nın Mass Effect Andromeda gibi oyunları zaten Dolby Vision’u kullanabilecek şekilde yaptığından, oyun konusunda da format savaşı sona ermedi. 

Merak ediyorsanız, diğer iki HDR standardı BBC tarafından geliştirilen ve YouTube’da kullanılan Technicolor tarafından geliştirilmiş HDR, Avrupa’da büyük ölçüde kullanılan ve HDR içeriğinin SDR ekranında gama eğrileri içeren numaralar yoluyla oynatılmasına olanak tanıyan HLG veya diğer bir deyişle Hibrid Log Gama’dır.

Bugünlerde HDR’ı Nerelerden Bulabilirim?

PC monitör üreticileri vaat edilen ürünlerle sizi oyalıyor olabilir, ancak denemek için beklemek zorunda değilsiniz. Donanımsal HDR, yüksek kaliteli televizyon pazarında tüketicilere zaten ulaştı. Konsol oyunlarında HDR ile oturma odasını bir oyun alanı olarak benimseten LG’nin C6 & C7 serisi gibi bu setlerden bazıları, ilk dalga HDR içeriğinin keşfedilmesine olanak tanıyor. 

Örneğin, C7, bir iPhone’dan daha ince bir OLED panel kullanıyor, tüm mevcut HDR formatlarını, 60Hz’de 4K çözünürlükleri, 1080’de 120Hz yenileme hızlarını ve Dolby Atmos sesini destekliyor. Dizinin en yeni ürün yazılımı güncellemeleri, oyun modu giriş hattını 21 MS’e düşürürken, 34 inçlik bazı masaüstü ekranların çok gerisinde kalmıyor ve çoğu oyun gereksinimini karşılıyor.

2016’dan itibaren neredeyse tamamen aynı olan 55 inç C6 ve B6 modelleri 2000 dolardan düşük fiyatlarla bulunabilinmekte.

HDR Bilgisayar Monitörleri

Şimdiye dek duyurulmuş tüm HDR bilgisayar monitörleri, özellikleri ve fiyat ve sürüm bilgileri hakkında bildiklerimizi sizinle liste halinde paylaşmak istiyoruz. Unutmayın ki mevcut monitörler bile perakendecilerde satılabilir. Dell S2718D ve LG 32UD99 gibi monitörler HDR10’u yetersiz bir biçimde bulundurdukları için bu listede yoklar.

Samsung CHG90

• Boyut: 49 inç kavisli
• Çözünürlük: 3840×1080
• Panel: VA
• Yenileme: 144 Hz
• Uyarlanabilir senkronizasyon: FreeSync 2
• HDR: FreeSync 2
• Fiyat: 1500 Dolar
• Piyasa Durumu: Satın alınabilir

Samsung CHG70

• Boyut: 27-inç veya 31.5-inç kavisli
• Çözünürlük: 2560×1440
• Panel: VA
• Yenileme: 144 Hz
• Uyarlanabilir senkronizasyon: FreeSync 2
• HDR: FreeSync 2
• Fiyat: 599 veya 699 Dolar
• Piyasa Durumu: Satın alınabilir

BenQ SW320 

• Boyut: 31.5-inç
• Çözünürlük: 3840×2160
• Panel: IPS
• Yenileme: 60 Hz
• Uyarlanır senkronizasyon: Yok
• HDR: HDR10
• Fiyat: 1490 Dolar
• Piyasa Durumu: Satın alınabilir

-SW320, HDR için uygun renk derinliği ve renk alanına sahipken, gerçek HDR10 desteği için parlaklık gereksinimini karşılamamaktadır.

Acer Predator X27

• Boyut: 27-inç
• Çözünürlük: 3840×2160
• Panel: IPS
• Yenileme: 144 Hz
• Uyarlanır senkronizasyon: G-Sync
• HDR: G-Sync HDR, HDR10
• Fiyatı: Bilinmiyor
• Piyasa Durumu: 2017’nin 3. veya 4. çeyreğinde çıkacak

Asus ROG Swift PG27UQ

• Boyut: 27-inç
• Çözünürlük: 3840×2160
• Panel: IPS
• Yenileme: 144 Hz
• Uyarlanır senkronizasyon: G-Sync
• HDR: G-Sync HDR, HDR10
• Fiyatı: Bilinmiyor
• Piyasa Durumu: 2017’nin 3. veya 4. çeyreğinde çıkacak

Acer Predator X35

• Boyut: 35-inç kavisli
• Çözünürlük: 3440×1440
• Panel: VA
• Yenileme: 200 Hz
• Uyarlanır senkronizasyon: G-Sync
• HDR: G-Sync HDR, HDR10
• Fiyatı: Bilinmiyor
• Piyasa Durumu: 2017’nin 4. çeyreğinde çıkacak

Asus ROG Swift PG35VQ

• Boyut: 35-inç kavisli
• Çözünürlük: 3440×1440
• Panel: VA
• Yenileme: 200 Hz
• Uyarlanır senkronizasyon: G-Sync
• HDR: G-Sync HDR, HDR10
• Fiyatı: Bilinmiyor
• Piyasa Durumu: 2017’nin 4. çeyreğinde çıkacak

Ekran Kartları

Bilgisayarların halihazırda HDR için hazırlandığı diğer yer ise grafik kartı pazarlarıdır. HDR uygulamasında monitörler TV eşdeğerlerinin gerisindeyken, orta ve üst düzey GPU’lar, Nvidia ve AMD arasındaki sağlıklı rekabete bağlı olarak neredeyse bir yıldır bu devrim için hazır.

Nvidia, son nesil kartlardan bu yana HDR’den bahsetmekte ve şu anda tüm Pascal tabanlı kartları HDR’ye uyumlu olarak çıkarmaktadır. AMD, 390X ve Polaris’in ilk HDR özellikli kartları ile yarışa biraz sonra katıldı. Dolayısıyla bir grafik kartı satın aldıysanız, sisteminizin en azından bir bölümünün en az 1080p’de olması sizin için avantaj olacak. Yeni HDR monitörleri sonuna kadar kullanmayı düşünüyorsanız, 4K sınıfı doğal çözünürlükler hemen hemen her zaman birlikte olduğundan, ekran kartlarının iyisini seçmeye yönelmeniz gerekecek.

Ya Oyunlar?

Ya da şöyle mi sorsaydık bütün bunlar gamerlar için ne ifade ediyor? Bazı yeni oyunlar kutudan çıkarken HDR destekli oluyor, ancak eski yazılımlar yama olmadan daha geniş renk ve kontrast özelliklerini desteklemiyor. Bu eski oyunlar HDR donanımlı sistemlerde normal olarak oynayabilir, ancak yama yapmadığınız sürece herhangi bir fark göremezsiniz.

Neyse ki, HDR’nin üstün teknolojisinden yararlanmanızın kökeninde yazılımların yeniden yazılması gerekmiyor. SDR renk haritalarını algoritmik çeviri yoluyla HDR aralıklarına genişleten oldukça basit bir haritalama işlemi, SDR başlıklarını büyük çaba harcamadan dönüştürmek için kullanılabilir.

Bu günlerde Shadow Warrior 2, Deus Ex: Mankind Divided ve Hitman (2016)’nın başını çektiği sadece birkaç oyun HDR donanımı desteklemekte. Gears of War, Battlefield ve Forza Horizon 3 gibi popüler yarı platform oyunları, konsol sürümlerinde HDR’ye sahip ancak bilgisayarda bu özellikleri bulunmamaktadır. Nvidia aktif olarak Rise of Tomb Raider yaması üzerinde çalışıyordu, ancak uygun bir bilgisayar sürümü hiçbir zaman hayata geçirilmedi. Şimdiye kadar HDR desteği etkinleştirilmiş oyunlar şöyle:

• Shadow Warrior 2
• Deus Ex: Mankind Divided
• Hitman (2016)
• Resident Evil 7
• Mass Effect: Andromeda
• Obduction
• Paragon
• Need For Speed: Payback (yakında)
• Star Wars: Battlefront 2 (yakında)